Bu mevzu üzerinde esrarengiz rüzgarlar estirilerek çok saçma sohbetlere konu oluyor. Hatta "Sümerlerden gelme ho ho ho" filan gibi.! Tabi mebzul miktarda rivayet var ama dikkat çekici olan sahabe ve tabiin devirlerinde kimsenin bu konuyu önemsememiş olması. Çünkü Kur'an'ın nüzul, sahabe ve tabiin döneminde herkes o huruf-ı mukattaa harflerinin ne anlama geldiğini biliyor. İş bu nedenle de kimse konuyu önemsemeyip bir kenara not alıp açıklamaya ihtiyaç duymuyor. İş sonradan esrarengiz bir hal alıyor.
Ama muhtelif kaynaklar var;
İbn Atiyye (ö.1147) Meşhur Arap şair Züheyr b Abi Sülma'nın şiirlerine atfen örnekler veriyor. Arapların edebi lisani örfünde kimi zaman kelimelerin yerine harflerin kullanıldığını anlatıyor bu örneklerle.
Mesela;
"bi'l hayri hayrat ve inne şerran fa ve-la üridü'ş-şerra illa en-ta" şeklinde.
İbn Abbas'a ait olduğu nakledilen görüş de huruf-ı mukattaa'dan her birinin bir kelimenin kısaltması olduğu yönündedir. Mukatta harfleri kullanıldıkları yerlere göre farklı anlamlar taşır ve bu anlamlar bağlama göre saptanır. Abdullah İbn Abbas ve Abdullah İbn Mes'ud gibi sahabiler de bu harflerden her birinin bir kelimenin kısaltması olduğunu söylemişler.
Bakara, Al-i İmran, Ankebût, Lokman ve Secde surelerinin başındaki elif-lam-mim harfleri "enellâhu a'lemü" (Ben, Allah, en iyi bilenim) Cümledeki üç harf, yani elif harfi "ene", "lam" harfi Allah, "mim" de a'lemü kelimelerinin kısaltmalarıdır. Bu yüzden yukarıda anılan surelerin başındaki elif-lam-mim harfleri "Ben, Allah, en iyi bilenim" olarak anlaşılabilir.
Meryem suresinin başındaki kâf-hâ-yâ-ayn-sâd harflerinden her biri de Allah'ın bir isim/sıfatının kısaltılmış şeklidir.
kâf=Kâfi (Yetkin)
hâ=Hadi (Hidayet eden)
yâ=Yemin (Mukaddes)
ayn=Alim (Bilen)
sâd=Sadık (Gerçek) kelimelerinin karşılığıdır
ta-ha harfleri ise "Ey adam / insan" demektir.
bkz.Ebu Hayyan el-Endülüsi - İbn Abbas, Hasen el-Basri, Said b Cübeyr, Mücahid Ata ve İkrime
Yine aynı kaynaklardan referansla Ak kabilesinden bir şairin ta-ha harflerini "Ey adam" olarak kullandığı bir şiirini de örnek verir.
Yasin suresinin başındaki yâ-sin harfleri de İbn Abbas'a atfen yine "Ey insan" olarak izah edilir.
"Havâmim" diye anılan surelerin başındaki hâ-mim harfleri Allah'ın "rahman" sıfatının kısaltması olarak kabul edilir. Bu hâ-mim harfleri Rahim ve rahman sıfatlarının olduğu gibi aynı zamanda Hamid, Hay, Mecid, Kayyum vs'ye de uygundur.
Şuara suresinin başındaki tâ-sîn-mîm harfleri de Allah'ın Latif, Semi ve Alim sıfatlarının kısaltması olarak anlayıp yorumlanabilir.
Üstelik bu duruma Zebur'da da rastlıyoruz. Zebur 119, 1'den 19'a kadar huruf-u mukataa başlıkları ile bezenmiş.
Özet olarak: Bir takım Arap ve Aram şairlerinin bazı harflere bağlamı temelinde kelime anlamı vererek kullandıklarını biliyoruz ve mevzu Arap dil ve edebiyatı ile ilgili bir durumdur.
